Czym się różni edukacja w Niemczech? Przewodnik po szkołach
glowka_glowka-_v4-2020-06-15_1
glowka_glowka-_v4-2020-06-15_2
glowka_glowka-_v4-2020-08-07_C-K

Czym się różni edukacja w Niemczech? Przewodnik po wszystkich niemieckich szkołach

W tym artykule znajdziesz jedyny taki w polskim internecie szczegółowy przewodnik po wszystkich niemieckich szkołach oraz opis różnic w edukacji w Niemczech i Polsce.

Ale na przekór tematowi, zacznijmy nie od różnic, ale od podobieństw. Będzie łatwiej, bo jest ich niewiele. Edukacja w Niemczech i Polsce – co je łączy? Tu i tu dzieci w wieku 6 lat zaczynają swoją przygodę ze szkołą. W Polsce z zerówką, w Niemczech idą do podstawówki. W obu krajach edukacja publiczna jest bezpłatna. I to tyle jeśli chodzi o podobieństwa.

Spis treści:

1. Obowiązek szkolny
2. Wakacje i ferie
3. System ocen
4. Szkoła podstawowa – Grundschule
5. Szkoła średnia poziom I – Sekundarstufe I
a) Hauptschule
b) Realschule
c) Gymnasium
d) Gesamtschule
6. Szkoła średnia poziom II – Sekundarstufe II
a) Berufsvorbereitungsjahr (BVJ)
b) Berufsgrundschuljahr (BGJ)
c) duale Ausbildung
d) Berufsfachschule
e) Berufsaufbauschule (BAS)
f) Fachoberschulen (FOS)
g) Berufsoberschule (BOS)
h) Gymnasiale Oberstufe
i) berufliches Gymnasium (BG)
6. Szkoła wyższa w Niemczech
7. Edukacja w Niemczech – system szkolny z podziałem na landy

Uwaga: Ten artykuł jest uproszczoną wersją systemu edukacyjnego w Niemczech, ponieważ nie zawiera szczegółowych różnic pomiędzy landami. Jeśli jesteś ciekaw_a jak przedstawia się edukacja w Niemczech, w poszczególnych krajach związkowych – przejdź na koniec artykułu.

Różnica 1: Obowiązek szkolny, a edukacja w Niemczech

Do kiedy dzieci w Niemczech i w Polsce mają obowiązek chodzić do szkoły? W Polsce warunkiem jest ukończenie podstawówki (czyli przeważnie w wieku 15 lat), w Niemczech obowiązek szkolny istnieje do 18 roku życia.

Różnica 2: Wakacje i ferie, a edukacja w Niemczech

Niemiecki rok szkolny zależy od landu i każdego roku zmienia się. Najwcześniej zaczyna się na początku sierpnia. Dla przykładu w Mecklenburg-Vorpommern rok szkolny 2022/2023 rozpoczął się 15.08.2022, a skończy 17.07.2023.

Długość wakacji w Niemczech (Sommerferien) to 6 tygodni, ale daty wakacji i innych ferii (jesiennych, zimowych, wielkanocnych, bożonarodzeniowych, zielonoświątkowych) zależą od konkretnego landu i są zmienne każdego roku.

Różnica 3: System ocen, a edukacja w Niemczech

Oceny w Niemczech mają, podobnie jak w Polsce, zakres od 1 do 6 – ale są zupełnie na odwrót.

  • 1 (Sehr gut), to u nas 6 (celujący),
  • 2 (Gut), to polska 5 (bardzo dobry),
  • 3 (Befriedigend), to 4 (dobry),
  • 4 (Ausreichend), to 3 (dostateczny),
  • 5 (Mangelhaft), to 2 (dopuszczający/mierny),
  • 6 (Ungenügend), to 1 (niedostateczny).

Różnica 4: Szkoła podstawowa – Grundschule

Szkoła podstawowa, czyli Grundschule trwa 4 lata. Za wyjątkiem szkół w Berlinie i Brandenburgii – tam ma 6 klas.

W pierwszych dwóch klasach nie ma ocen, a nauczyciele oceniają każdego ucznia opisowo.

Po ukończeniu Grundschule rodzice otrzymują od nauczycieli opinię o predyspozycjach i zdolnościach ucznia oraz rekomendacje dotyczące wyboru następnej szkoły. Do wyboru (w zależności od landu) są Gymnasium, Realschule, Hauptschule, Integrierte Sekundarschule lub Gesamtschule.
To, jaką szkołę średnią można wybrać, zależy od wyników i ocen dziecka.

Różnica 5: Szkoła średnia poziom I – Sekundarstufe I

Tu już bardzo wyraźnie widać różnice między edukacją w Niemczech i w Polsce. Szkoła średnia w Niemczech jest podzielona na 4 instytucje (patrz grafika 1). W Polsce średnie wykształcenie można zdobyć tylko w dwóch szkołach – liceum i technikum. Na tym nie koniec różnic.

Niemieckie szkoły średnie mają różny wiek ich ukończenia (inny dla Hauptschule, Realschule, Gymnasium oraz Gesamtschule) oraz różne świadectwa i egzaminy końcowe, uprawniające ucznia do dalszej nauki. Do tego dochodzą jeszcze dwa poziomy szkoły średniej (!).

Poniżej znajdziesz opis pierwszego poziomu szkoły średniej w Niemczech w ujęciu tradycyjnym. Część landów wprowadziło jeszcze inne nazewnictwo, ale znając poniższy podział łatwiej Ci będzie zrozumieć zasadę niemieckiego szkolnictwa. Po szczegółowe różnice w edukacji w Niemczech, między landami – zobacz na koniec artykułu.

Edukacja w Niemczech - wersja uproszczona
Grafika 1: Edukacja w Niemczech – wersja uproszczona (źródło)

Hauptschule

Lekcje w Hauptschule są nakierowane na praktykę zawodową. Tu dzieci od początku są przygotowane do wyboru kariery. Program nauczania odpowiada programowi innych typów szkół, ale duży nacisk kładzie się na przedmioty zawodowe.

Długość nauki w Hauptschule: Szkoła trwa 5 lat (łącznie z podstawówką 9 klas), a na jej zakończenie zdaje się Hauptschulabschluss.

Dalsza nauka po Hauptschule: Po zakończeniu Hauptschule uczeń może uczyć się głównie rzemieślniczych zawodów (grafika nr 1: hauptsächlich handwerkliche Ausbildungsberufe)

Uczeń mający dobre oceny może nie kończyć nauki na 9. klasie i zrobić dodatkowo 10., po której tak samo jak w Realschule zdaje się Realschulabschluss (Mittlere Reife) tzw. małą maturę.

Jeśli więc usilnie szukasz podobieństw do polskiego systemu, to można powiedzieć, że jest to odpowiednik szkół zawodowych w Polsce, ale uczniowie Hauptschule mają możliwość zdania matury.

Realschule

Realschule ma na celu zapewnienie rozszerzonej edukacji podstawowej (średnio zaawansowanej). Tu też duży obszar (przyjmuje się, że 1/3) zajmuje temat przygotowania do wyboru zawodu. Może on się przejawiać w różnych przedmiotach, czasem interdyscyplinarnych, ze względu na bardziej złożone zagadnienia zawodowe.

Od 7 klasy uczniowie wybierają profile przedmiotowe w ramach tzw. obowiązkowych lekcji fakultatywnych. Profile z reguły oferują podstawowe wykształcenie w zakresie nauk przyrodniczych, technicznych, ekonomicznych, społecznych lub umożliwiają naukę drugiego języka obcego.

Długość nauki w Realschule: Szkoła trwa 6 lat (łącznie z podstawówką 10 klas), a na jej zakończenie zdaje się Mittlerer Schulabschluss (w zależności od landów nazywany też: Realschulabschluss, Fachoberschulreife, Mittlere Reife, Qualifizierter Sekundarabschluss I, Mittlerer Bildungsabschluss), czyli tzw. małą maturę.

Dalsza nauka po Realschule:
Pomyślne ukończenie Realschule uprawnia do nauki prawie wszystkich zawodów (grafika nr 1: fast alle Ausbildungsberufe).

Likwidacja Realschule
Wiele niemieckich landów wycofała Realschule jako samodzielny typ szkoły. Możliwość uzyskania średnio zaawansowanych kwalifikacji edukacyjnych istnieje nadal, ale w połączonych szkołach, a nie odrębnej placówce. Na przykład Brandenburgia połączyła Realschule i Gesamtschule niemających Gymnasium w Oberschule. Szczegółowe różnice między landami – na dole artykułu.

Gymnasium

Gymnasium kładzie nacisk na nauczanie teoretyczne i przygotowanie do późniejszego kształcenia akademickiego (Studium). Z tego względu nauczanie jest na wysokim poziomie i jest to najbardziej wymagająca szkoła. Od uczniów wymaga się samodzielnego myślenia, udziału w dyskusjach, samodzielnej nauki, przygotowywania prezentacji itp.

Długość nauki w Gymnasium: Szkoła trwa 9 lat (łącznie z podstawówką uczeń ma na koniec nauki zaliczonych 13 klas). Na koniec 10. klasy uczniowie w niektórych landach zdają Mittlerer Schulabschluss, a na koniec Gymnasium wszyscy uczniowie zdają maturę (Abitur).

Dalsza nauka po Gymnasium:
Po Gymnasium (i zdanej maturze) uczniowie mogą iść do wszystkich wyższych szkół niemieckich, tj.: uniwersytet (Universität), uniwersytet techniczny, politechnika (Fachhochschule), Akademia zawodowa (Berufsakademie), dualna szkoła wyższa (Duale Hochschule), kolegium administracyjne (Verwaltungsfachhochschule), Fachakademie itd.
Mogą też uczyć się wszystkich zawodów (grafika nr 1: alle Ausbildungsberufe).

Gesamtschule

W wielu landach istnieją szkoły ogólnokształcące Gesamtschule, gdzie pod jeden dach wzięto: Gymnasium, Realschule i Hauptschule. Gesamtschule zapewnia średnie kwalifikacje edukacyjne. Uczniowie mają wszechstronne umiejętności, uczą się pracy zespołowej, niezależności oraz rozwijają kreatywność.

Długość nauki w Gesamtschule:
Szkoła trwa od 5 do 9 lat (nauka się kończy w 9., 10. lub 13. klas, łącznie z podstawówką), a o dalszych etapach kształcenia decydują wyniki egzaminów na poszczególnych poziomach, dlatego w zależności od wiedzy ucznia może on skończyć Gesamtschule z Hauptschulabschluss, Realschulabschluss lub Abitur.

Dalsza nauka po Gesamtschule: W zależności od ukończonego poziomu i świadectwa – patrz: Dalsza nauka po Hauptschule, Realschule, Gymnasium.


Różnica 6: Szkoła średnia poziom II – Sekundarstufe II

Drugi poziom szkoły średniej w edukacji w Niemczech pokazuje wyraźnie jak szeroko jest tu szeroko rozwinięty system kształcenia zawodowego. Aż 8 na 9 szkół jest powiązana z przyszłym zawodem i nauką kwalifikacji.

Dlatego rzadko zdarzają się sytuacje, w których po skończeniu szkoły średniej młody człowiek idzie na pierwsze lepsze studia, ponieważ nie wie co ze sobą zrobić. Niemiecki system edukacji pozwala uczniowi po małej maturze (Mittlerer Schulabschluss), na rozpoczęcie kształcenia zawodowego, żeby na studia szedł już ukierunkowany, wiedząc co chce robić.

edukacja w Niemczech - poziom I i II szkoły średniej
Grafika nr 2: System edukacji w Niemczech – poziom I i II szkoły średniej (źródło)

Berufsvorbereitungsjahr (BVJ)

Rok przygotowania zawodowego służy przygotowaniu do kariery i stworzono ją dla uczniów, którzy po opuszczeniu lub porzuceniu szkoły nie mogą znaleźć praktyk ani uczęszczać do szkół średnich, ale nadal podlegają obowiązkowi szkolnemu.

Berufsgrundschuljahr (BGJ)

“Rok zasadniczej szkoły zawodowej” – na zajęciach przekazywana jest podstawowa wiedza z określonej branży zawodowej, np.: technologia metalowa, budowlana, drewna lub tekstylna, gospodarka, administracja i zarządzanie, higiena osobista i zdrowie, edukacja i sprawy społeczne i inne.

duale Ausbildung

To nasz ulubiony element edukacji w Niemczech 😉
Szkolenie w systemie dualnym odbywa się w dwóch miejscach – firmie i szkole zawodowej, a osoba uczestnicząca w duale Ausbildungu jest określana jako praktykant lub stażysta.
Podział nauki: Praktyczna część szkolenia odbywa się w firmie, a część teoretyczna jest realizowana głównie w szkole zawodowej. Jej lokalizacja zależy od lokalizacji firmy.
Kształcenie dualne odbywa się albo np. trzy do czterech dni w tygodniu w firmie, a przez jeden lub dwa dni w szkole, albo blokowo. Kilka tygodni „pod rząd” w szkole, a później kilka tygodni w firmie (tak właśnie jest w naszym programie edukacyjnym “Główka pracuje”).
Nauka w szkole składa się z części technicznej i ogólnej. Część ogólna we wszystkich zawodach obejmuje przedmioty takie jak niemiecki, nauki społeczne, sport.

W trakcie (najczęściej w połowie) szkolenia zawodowego uczeń musi przystąpić do egzaminu pośredniego, który ma wykazać jak sobie dotąd radzi. Duale Ausbildung kończy się państwowym egzaminem końcowym, na którym uczeń musi wykazać się kompetencjami zawodowymi.

Dowiedz się więcej o duale Ausbildungu dla Polaków
Sprawdź oferty nauki duale Ausbildung

Berufsfachschule

Po maturze wielu uczniów nie wie, jaką ścieżkę kariery chcą obrać. Ma im w tym pomóc właśnie Berufsfachschule.
Do rozpoczęcia nauki w szkole zawodowej nie trzeba mieć przed żadnego wykształcenia lub doświadczenia zawodowego. Zakończenie szkoły zapewnia kwalifikacje niezbędne do wykonywania zawodu uznanego zgodnie z ustawą o szkoleniu zawodowym (Berufsbildungsgesetz).
Szkoła trwa od roku do 3 lat.

Berufsaufbauschule (BAS)

Szkoła zawodowa (BAS) jest rocznym rodzajem kształcenia zawodowego w Niemczech. Mogą się w niej uczyć osoby, które zakończyły naukę dualną (duale Ausbildung).
Zakres przedmiotów obejmuje wszystkie typowe przedmioty szkolne oraz jeden przedmiot profilowy, ale zwykle bez plastyki, muzyki i biologii.
Absolwenci mogą następnie uczęszczać do Fachoberschule, technisches Gymnasium, berufliches Gymnasium, Berufsoberschule itp.

Fachoberschulen (FOS)

Fachoberschule jest nastawiona na przedmioty zawodowe i dlatego jest jedną ze szkół zawodowych.

Dalsza nauka po Fachoberschule:
Szkołę można skończyć po 12. klasie dostając Fachhochschulreife (tzw. Fachabitur) i rozpocząć studia licencjackie z dowolnego przedmiotu technicznego na Fachhochschule lub na Hochschule für angewandte Wissenschaften (HAW). Uwaga: w pewnych przypadkach może być dodatkowo wymagany staż specjalistyczny (Fachpraktikum).

Albo można zrobić jeszcze 13. klasę Fachoberschule (FOS 13) z przedmiotami związanymi z zawodem lub ogólnymi, kończąc maturą Hochschulreife (Abitur), a następnie startować na uniwersytet (Universität).

Berufsoberschule (BOS)

Istniejąca w niektórych landach Berufsoberschule jest skierowana do uczniów, którzy mają Mittlerer Schulabschluss oraz ukończone szkolenie zawodowe i chcą zdobyć kierunkową (fachgebundenen) lub ogólną (allgemeinen) maturę (Hochschulreife) jako przepustkę do szkoły wyższej.

Gymnasiale Oberstufe

Po 10. klasie Gymnasium uczniowie na podstawie swoich zdolności wybierają, pod okiem nauczyciela, spośród trzech dziedzin: językowo-artystyczna, nauki społeczne lub matematyczno-przyrodnicza. Oczywiście przedmioty: język niemiecki, matematyka, język obcy, nauki przyrodnicze i wychowanie fizyczne są obowiązkowe dla wszystkich.
Ważne jest, że wybrane dziedziny nie mają wpływu na późniejszy wybór kierunków zaawansowanych lub możliwość późniejszego studiowania. Uzyskane kwalifikacje potwierdzone maturą (Abitur) mają charakter ogólny.

berufliches Gymnasium (BG)

Specjalna forma gimnazjum należąca do gimnazjów zawodowych (rodzaje: Wirtschaftsgymnasium, Technisches Gymnasium, technischer Zweig, TG), nakierowane na przedmioty konkretne przedmioty, np. techniczne.

W Technisches Gymnasium przedmioty takie jak fizyka, chemia, technika i matematyka, nauczane są intensywniej niż w zwykłym, ogólnokształcącym Gymnasium, a uczniowie uczą się zawodów: Mechatronik, Maschinenbautechnik, Elektrotechnik, Bautechnik, Digitaltechnik, Informatiksysteme itp.

Po ukończeniu 12. klasy absolwenci, pod pewnymi warunkami, otrzymują Fachhochschulreife.
Szkoła trwa: 3 lub 6 lat (w zależności od wybranej ścieżki edukacji i ocen ucznia).

Szkoła wyższa w Niemczech

edukacja w Niemczech, szczegółowy podział na 5 poziomów nauki
Grafika nr 3: Szkolnictwo w Niemczech w całej krasie (źródło)

Na powyższej grafice widać (Grafika nr 3) bogaty wachlarz możliwości dla osób, które chcą studiować w Niemczech. Łatwo zauważyć mnogość szkół wyższych uczących, a jakże, zawodu np. Fachschule, Fachhochschule, Berufsakademie. Studia w Niemczech i ich szczegółowy podział przedstawimy w odrębnym artykule.

Mamy nadzieję, że dzięki temu przewodnikowi po niemieckich szkołach wiecie już, że edukacja w Niemczech nauką zawodu stoi i nie ma znaczenia czy jest to pierwszy, drugi poziom szkoły średniej czy szkoła wyższa.

Edukacja w Niemczech – system szkolny z podziałem na landy

Poniżej znajdziecie odnośnik, który pokaże jak wygląda edukacja w Niemczech z uwzględnieniem różnic między landami: https://planet-beruf.de/lehrkraefte-und-bo-coaches/beitraege-berufswahl-unterricht/grafische-uebersichten-der-schulsysteme-nach-bundeslaendern

Czytaj też: